Knieschijf instabiliteit kan het resultaat zijn van specifiek letsel of kan zich langzaam in de loop van de tijd ontwikkelen bij dagelijkse activiteiten. Een gebeurtenis, zoals een directe klap op de knie of een snelle verandering van richting tijdens het hardlopen, kan de knieschijf helemaal uit de groef drukken (patella dislocatie). Dit wordt traumatisch letsel genoemd en doet zich even vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Meestal komt de knieschijf uit zichzelf weer terug op de juiste plaats in de groef; soms komt de knieschijf niet op eigen kracht terug op z’n plek en is hulp van een medisch professional vereist. Na beide situaties zal de knie pijnlijk zijn en activiteit beperkt.

Knieschijf instabiliteit kan zich ook zonder specifiek letsel voordoen in het geval dat de knieschijf gedeeltelijk uit de groef raakt (subluxatie). Dit wordt atraumatisch letsel genoemd en het komt vooral bij vrouwen voor. In deze situatie rust de knieschijf bij dagelijkse activiteit niet goed in de groef of blijft er niet goed in zitten. Terwijl de knieschijf misschien niet helemaal uit de groef loopt, levert de instabiele knieschijf wel pijn op vooral als iemand op oneffen terrein loopt, of traploopt of zich omdraait in bed. Als deze activiteiten worden herhaald raakt de knie in toenemende mate geïrriteerd en pijnlijk.

Er zijn twee bekende afwijkingen die het luxeren van de knieschijf gemakkelijker maken: soms is het gootje waar een de knieschijf beweegt tijdens buigen strekken onvoldoende diep en soms staat de knieschijf hoger dan normaal. Als de knieschijf een keer geluxeerd is geweest, is de binnenste knieschijfband vaak opgerekt of gescheurd. Dit draagt ook bij aan de instabiliteit. Patella-dislocatie wordt vaak waargenomen bij jonge atleten tussen 15 en 20 jaar en treft vaak vrouwen omdat het bredere bekken laterale trek aan de patella veroorzaakt.